Giải mã săn vé xem xiếc khó như concert, nghệ sĩ xiếc không khổ như lời đồn
Thùy Trân là một trong nhiều khán giả săn lùng vé để thưởng thức vở xiếc gây sốt thời gian qua tại TPHCM. Thậm chí, một số bạn trẻ còn thuê người camp vé (đặt vé hộ) - điều tưởng như chỉ có ở những concert của ca sĩ hàng đầu.
Có thể nói, đây là lần đầu tiên một vở xiếc trở thành hiện tượng được khán giả săn đón, rạp xiếc kín chỗ ngồi, tăng suất diễn liên tục trong nhiều tháng. Trên mạng xã hội, các video về vở xiếc thu hút hàng trăm nghìn lượt xem. Khán giả than thở: "Săn vé xem xiếc khó không kém săn vé concert các anh trai!".
Từ một vở xiếc được thực hiện phục vụ dịp Tết, Vùng đất kỳ bí đã phải mở thêm suất diễn tăng gấp 3 lần. Rất lâu rồi Rạp xiếc Công viên Gia Định mới trở thành điểm check-in sôi động của nhiều bạn trẻ. Thậm chí hôm 3/3, website của Đoàn xiếc TPHCM bị quá tải do lượt truy cập quá đông, dẫn đến việc đăng tải lịch diễn mới bị gián đoạn.
Khán giả hào hứng khi vở xiếc Vùng đất kỳ bí đã giúp họ thay đổi cái nhìn về xiếc Việt Nam. "Bỏ 300.000 đồng cho gần 2 tiếng xem xiếc nhưng chất lượng không kém các đêm nhạc vé hàng triệu đồng", một ý kiến nêu.
Đạo diễn Nguyễn Phi Sơn - Phó Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam, cố vấn chuyên môn của Vùng đất kỳ bí - cho biết, vở diễn vừa qua là một bước ngoặt trong hành trình tìm hướng đi đúng đắn để xiếc vươn mình phát triển trong kỷ nguyên mới.
Thành công của Vùng đất kỳ bí không diễn ra bất ngờ mà đến từ việc tích lũy kinh nghiệm qua những vở diễn trước đây, cùng sự tìm tòi "vượt khó", lôi kéo khán giả đến với rạp xiếc.
"Vùng đất kỳ bí có những yếu tố hiện đại, mới mẻ, giúp nhà hát hướng đến đối tượng khán giả trẻ, thanh niên nhiều hơn. Cụ thể, khán giả vốn nghĩ rằng xiếc chỉ dành cho trẻ em, thiếu nhi, nhưng lần này lại khác. Chúng tôi cho rằng sau các chương trình như Anh trai say hi, Anh trai vượt ngàn chông gai, Chị đẹp đạp gió, giới trẻ thích những sân khấu biểu diễn hoành tráng, có cốt truyện hay.
Vở diễn lần này sử dụng những thủ pháp dàn dựng đại cảnh, tân tiến. Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, vở diễn kết hợp một số "mảng miếng chiêu trò" tạo cảm giác nghẹt thở, cao trào cho người xem, do đó có thể bắt đúng xu hướng thưởng thức nghệ thuật của khán giả trẻ. Giữa khó khăn, chúng tôi như "ló ra cái khôn" để tồn tại", đạo diễn Nguyễn Phi Sơn nói.
Theo chân một buổi tập luyện của đoàn xiếc Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam, phóng viên Dân trí cảm nhận được sự tâm huyết, nghiêm túc của ê-kíp thực hiện. Đạo diễn Công Nguyễn - người chỉ đạo dàn dựng tiết mục - nói: "Diễn viên xiếc Việt Nam rất giỏi, hoàn toàn có thể tạo nên những tiết mục tiệm cận xiếc quốc tế. Đó là lý do chúng tôi luôn ấp ủ, tìm tòi thêm những cách làm mới mẻ, bắt kịp xu hướng thế giới", đạo diễn Công Nguyễn chia sẻ.
Hiện tại, vở xiếc được lên lịch tiếp tục công diễn vào tháng 4. Ngoài ra, Đoàn xiếc TPHCM và nhiều đơn vị cũng mong muốn đưa vở xiếc lưu diễn ở một số địa phương, cho thấy tín hiệu tích cực về sức hút của tác phẩm. Nhiều khán giả kỳ vọng sau Vùng đất kỳ bí, xiếc TPHCM nói riêng và xiếc Việt Nam nói chung sẽ trỗi dậy mạnh mẽ.
Tuy nhiên, để tận dụng được sự bùng nổ vừa qua và tạo nền tảng cho hành trình phát triển tương lai không phải câu chuyện một sớm một chiều mà đòi hỏi từng cá nhân và cả tập thể không ngừng đổi mới, sáng tạo hơn nữa.
Thập niên 1990, xiếc từng là loại hình nghệ thuật được ưa chuộng, gắn với tuổi thơ của nhiều người. Cùng với sự thay đổi của thời đại, những rạp xiếc dần thưa vắng khách, khán giả trẻ ngày nay cũng không mặn mà với xiếc. Ngoài ra, những tiết mục biểu diễn như nhào lộn, thăng bằng, nuốt kiếm, xiếc thú… trở nên nhàm chán, quen thuộc so với nhiều hình thức giải trí hiện đại khác.
Trước nay, nhiều người vẫn quan niệm rằng nghề xiếc mang nhiều đặc thù cực nhọc, cuộc sống diễn viên chật vật, thu nhập bấp bênh. Hai năm ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 cũng từng khiến không ít nghệ sĩ xiếc thất nghiệp, bươn chải nhiều nghề mưu sinh. Tuy nhiên, từ năm 2022, ngành nghệ thuật biểu diễn TPHCM nói chung, ngành xiếc thành phố nói riêng đã có những tín hiệu hồi phục mạnh mẽ.
Các cuộc thi, liên hoan xiếc trỗi dậy cùng với đó là nhiều vở diễn nghệ thuật đương đại thu hút sự quan tâm của người dân, du khách. Từ xiếc tre À ố show cho đến những vở diễn đều đặn của Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam như Bí ẩn nơi đảo hoang, Huyền sử Cha Rồng - Mẹ Tiên, Ầu ơ… đều giúp bức tranh xiếc thành phố trở nên sinh động, từ đó mặt bằng cát-xê, thu nhập diễn viên cũng ổn định hơn.
Chia sẻ với phóng viên Dân trí, nghệ sĩ Thanh Hoa cho biết đời sống diễn viên xiếc TPHCM không vất vả, cực nhọc như suy nghĩ của nhiều người. Những năm vừa qua, cô bận rộn diễn chương trình trong nước và tham gia nhiều chuyến lưu diễn nước ngoài, thu nhập đủ để lo cho bản thân, gia đình.
"Ngoài diễn các chương trình nhà nước, đơn vị quản lý nhà hát luôn tạo điều kiện cho diễn viên chạy show bên ngoài để có thêm thu nhập, miễn là không ảnh hưởng đến công việc ở nhà hát. Tôi nghĩ nghề nào cũng vậy, nếu mỗi người đặt mục tiêu và nỗ lực thì nghề sẽ không bạc đãi, công việc sẽ luôn mang đến thu nhập, thành công cho mình", Thanh Hoa cho hay.
Đồng quan điểm với Thanh Hoa, NSƯT Mỹ Hạnh - diễn viên 49 tuổi từng gây chú ý khi góp mặt tại sân khấu Mẹ yêu con của Anh trai vượt ngàn chông gai - cũng cho rằng nghề xiếc không giàu nhưng thu nhập đủ sống cho anh chị em diễn viên.
Hơn 3 thập kỷ bám trụ, nghệ sĩ Mỹ Hạnh khẳng định cô "sống được với nghề". "Tất nhiên nghề nào cũng có giai đoạn thăng trầm, lúc bấp bênh, lúc vinh quang, nhưng ngày nay diễn viên xiếc không vất vả như mọi người nghĩ. Bây giờ các sự kiện bên ngoài rất ưa chuộng xiếc nên lứa trẻ có thêm cơ hội chạy show", nghệ sĩ Mỹ Hạnh chia sẻ.
Diễn viên Phùng Minh Cương - "hot boy xiếc" gây sốt thời gian qua sau vở diễn Vùng đất kỳ bí - cho biết sau 3 năm vào nghề, anh có thu nhập "cao gấp nhiều lần" lúc mới ra trường. "Trên thực tế, diễn viên xiếc không có cát-xê cao bằng những ngành nghệ thuật khác như âm nhạc, phim ảnh. Tuy nhiên, nếu chăm chỉ thì nghệ sĩ vẫn có thu nhập ổn. Tôi chưa bao giờ chạnh lòng vì khổ cực của nghề. Đã lựa chọn con đường này thì phải chấp nhận", chàng trai sinh năm 2002 nói.
Đạo diễn Công Nguyễn - người từng có nhiều năm theo nghề xiếc trước khi chuyển sang mảng đạo diễn sân khấu - nhấn mạnh anh chưa bao giờ có suy nghĩ "than nghèo kể khổ".
"Khó hay không tùy thuộc vào mình, lười biếng thì dù làm nghề nào cũng không thể thành công. Bản thân không tự khắt khe với chính mình thì không thể nâng cấp được trình độ và thu nhập. Một số nghệ sĩ xiếc nổi tiếng như Quốc Cơ - Quốc Nghiệp phấn đấu cho sự nghiệp, mua nhà, mua xe, lo được cho gia đình. Đoàn xiếc TPHCM hiện nay nhiều diễn viên làm nghề lâu năm cũng đã có nhà, có xe", đạo diễn cho hay.
Có nhiều tín hiệu tích cực nhưng với môi trường làm việc có tính đào thải cao, nhiều người trong ngành xiếc vẫn tâm tư về thế hệ kế cận, cùng những chế độ đãi ngộ để giữ chân thế hệ trẻ ở lại với nghề.
Mỗi khóa, trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam nhận khoảng 35-50 học sinh, nhưng chỉ có 60% trong số học viên theo được hết hệ chính quy 5 năm. Trong 60% học viên tốt nghiệp, chỉ có khoảng 30% bám trụ với nghề.
Do đặc thù nghề nghiệp, hào quang của nghề xiếc khá ngắn ngủi, tuổi giải nghệ ở nữ thường là 35 tuổi còn nam là 40 tuổi. Chỉ những ai đủ sự kiên trì trải qua khổ luyện và có tài năng thực sự mới có thể tỏa sáng thành ngôi sao.
Khi các học viên ra trường, nhiều đơn vị tư nhân sẵn sàng trả mức lương cao để thu hút người lao động, còn quy trình thi tuyển diễn viên xiếc vào biên chế các đơn vị nghệ thuật Nhà nước vẫn còn nhiều thử thách, khó khăn. Trước vòng xoay cơm áo gạo tiền, nhiều bạn trẻ thường chọn rẽ sang một số hướng khác.
Là một trong những nhân sự trẻ nhất của đội xiếc TPHCM, Nguyễn Quốc Anh (SN 2005, quê Gia Lâm, Hà Nội) đặt mục tiêu phấn đấu vào biên chế nhà hát. Những năm đầu chập chững vào nghề, chàng trai 20 tuổi đối mặt với không ít áp lực mưu sinh, kiếm thu nhập để bám trụ lại thành phố.
"Hai năm trước mới vào TPHCM, tôi chưa được đi diễn nhiều, chạy tiền ăn từng ngày, không biết mấy hôm nữa sẽ sống ra sao. Halloween năm ngoái, tôi diễn ở rạp xong liền chạy xe máy xuống Bình Dương cho kịp giờ một show diễn cà kheo, chú hề ở quán bar. Xong xuôi, tôi lại quay xe về TP Thủ Đức chạy show tiếp. Có những ngày tôi ra khỏi rạp từ sớm rồi rạng sáng hôm sau mới về, không có thời gian ăn ngủ.
Tôi chưa được vào biên chế, chưa có các khoản lương cứng và thu nhập cố định, nên tự nhủ phải chăm chỉ hơn. Mỗi lần diễn show ngoài, cát xê tôi nhận từ 800.000 đồng đến 1 triệu đồng, cũng tạm đủ chi phí sinh hoạt, ăn uống để tiếp tục duy trì với nghề", Quốc Anh bộc bạch.
Phó Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam Nguyễn Phi Sơn cho biết, ban lãnh đạo luôn thấu hiểu và có những chính sách động viên kịp thời cho diễn viên, đặc biệt là các diễn viên chưa thuộc biên chế.
"Nhà hát luôn trăn trở về lực lượng kế thừa. Chỉ khi có nguồn nhân sự trẻ trung, các đạo diễn mới có thể tung hết "mảng miếng" nghề nghiệp. Các bạn trẻ ngày nay rất sáng tạo, ham học hỏi, nhiều năng lượng nhưng có một số thiệt thòi là chưa được ký hợp đồng, mới chỉ nhận cát-xê theo suất diễn.
Quy trình tuyển chọn là diễn viên thử việc ở nhà hát 1-2 năm, nếu đủ tiêu chuẩn, định biên thì chúng tôi sẽ đưa các bạn vào biên chế chứ không bao giờ bỏ rơi các bạn. Tương lai chúng tôi mong nhận thêm 10-20 diễn viên trẻ, qua đó giúp nhà hát có thể thực hiện thêm nhiều vở diễn hay hơn, chất lượng hơn", ông Phi Sơn cho hay.
Ông cũng cho biết người học xiếc có đặc thù là theo nghề từ nhỏ nên đam mê ăn sâu vào máu thịt. Có nhiều người làm tư nhân xong lại quay về với xiếc chuyên nghiệp. "Làm gì thì làm, diễn viên xiếc nào cũng mong được đặt chân lên sân khấu lớn. Đó là ước mơ thiêng liêng của nhiều người", ông nói.
Bên cạnh đó, cơ sở vật chất cũng là vấn đề khiến ngành xiếc trăn trở. Hiện tại, một số địa điểm như Rạp xiếc Công viên Gia Định, Rạp xiếc TPHCM… đều đã xuống cấp, không gian chật hẹp (700 chỗ ngồi), không đủ đáp ứng nhu cầu khán giả trong những vở diễn lớn.
Dự kiến dịp lễ 30/4 tới, Rạp xiếc và biểu diễn đa năng Phú Thọ (quận 11) khánh thành và có show diễn đầu tiên. Đây là công trình có tổng vốn đầu tư gần 1.400 tỷ đồng, được kỳ vọng đáp ứng tiêu chuẩn nghệ thuật biểu diễn xiếc quy mô lớn với thiết kế khán phòng chính lên tới 2.000 chỗ ngồi. Khi đi vào hoạt động, rạp xiếc này sẽ góp phần làm đa dạng nghệ thuật xiếc, mở ra nhiều hạng vé và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng.
Trên tất cả, chất lượng nghệ thuật biểu diễn xiếc vẫn là yếu tố quan trọng nhất để chinh phục khán giả lâu dài. Đạo diễn Công Nguyễn chia sẻ, xu thế của nghệ thuật bây giờ là giải trí nên không thể giữ những triết lý cũ kỹ, lối mòn mà phải tìm tòi những yếu tố sáng tạo, tự làm mới mình và cộng hưởng cùng các môn nghệ thuật khác.
Ví dụ, trước đây nhiều người quan niệm xiếc chỉ dành cho trẻ em, nhưng ngày nay xiếc cũng là loại hình có tiềm năng hút khán giả trẻ. Để bắt kịp xu hướng thưởng thức của giới trẻ, một vở xiếc không chỉ chú trọng kỹ thuật cá nhân mà cần kết hợp cùng những môn nghệ thuật khác như nhảy, múa, nhạc kịch, kể những câu chuyện mang yếu tố văn hóa đậm đà, chú trọng tương tác khán giả… Từ đó mới tạo nên trải nghiệm hấp dẫn cho công chúng.
Đại diện Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam cho biết thêm, dù hành trình còn nhiều khó khăn, Đoàn xiếc TPHCM luôn nhận được sự quan tâm từ lãnh đạo sở, ban ngành thành phố.
"1,5 tỷ đồng kinh phí mà Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM đầu tư cho Vùng đất kỳ bí là con số đáng trân trọng. Gần đây, Sở cũng đã dành lời khen cho anh em nghệ sĩ sau tín hiệu đáng mừng của vở diễn. NSND Nguyễn Thị Thanh Thúy (Phó Giám đốc Sở VH&TT TPHCM - PV) gửi lời chúc mừng vở diễn gây tiếng vang, động viên anh em nghệ sĩ giữ gìn sức khỏe để có tinh thần phục vụ khán giả thành phố", phía Nhà hát cho hay.
Với nền tảng qua nhiều thập kỷ tồn tại cùng sự quan tâm của các cấp quản lý văn hóa, xiếc TPHCM đang có những cơ hội lớn để vươn mình mạnh mẽ, thích nghi và hòa nhập vào dòng chảy thời cuộc, đóng góp cho ngành nghệ thuật biểu diễn thành phố, chinh phục đông đảo khán giả, khẳng định giá trị cũng như vai trò, vị trí của xiếc trong đời sống đương đại.
No comments